Statutenwijziging bij verenigingen: hoe voorkom je blokkades?

Bij Mols Notariaat merken we vaak dat verenigingen tegen dezelfde uitdaging aanlopen: de statuten wijzigen blijkt lastiger dan gedacht. De statuten vormen de spelregels van de vereniging en zijn bij oprichting vastgelegd door de notaris. Soms is een statutenwijziging gewenst omdat de vereniging een andere koers wil varen, of zelfs verplicht omdat een koepelorganisatie dat eist. In sommige gevallen moet dit ook nog eens vóór een bepaalde datum gebeuren.

Een probleem dat wij regelmatig zien, is dat de ledenopkomst te laag is om een rechtsgeldig besluit te nemen over de statutenwijziging.

Obstakels en blokkades bij statutenwijziging

Volgens de wet geldt dat twee derde van de aanwezige leden vóór de wijziging moet stemmen. Vaak wordt in de statuten van verenigingen afgeweken van deze wettelijke regeling: in dat geval gaan de statuten voor. Soms bieden de statuten een soepelere regeling, maar vaak zijn er juist strengere eisen opgenomen, zoals:

• unanimiteit
• een opkomstvereiste (quorum): een bepaald percentage leden moet aanwezig zijn om überhaupt tot een besluit te komen

Deze voorwaarden, zeker in combinatie, kunnen ervoor zorgen dat een statutenwijziging keer op keer niet doorgaat. Bij Mols Notariaat adviseren we daarom altijd om bij het opstellen van statuten goed na te denken over deze bepalingen.

Voorbeeld uit de praktijk

Een schaakvereniging met tien leden wil samengaan met een damvereniging. De statuten schrijven voor dat:

• minimaal de helft van de leden aanwezig moet zijn
• én dat 67% vóór moet stemmen

In de eerste vergadering komen slechts drie leden opdagen. Twee stemmen voor (67%), maar omdat de helft niet aanwezig is, is het besluit ongeldig. In de tweede vergadering is de opkomst wél voldoende, maar wordt de vereiste meerderheid niet gehaald. Pas in de derde vergadering voldoen ze aan beide eisen.

Als het toch vastloopt

Wanneer een vereniging blijvend niet aan het opkomstvereiste voldoet, kan de rechter uitkomst bieden. De rechter kan de statuten zelf niet aanpassen (anders dan bij een stichting), maar kan besluiten dat beperkende bepalingen zoals het quorum of de vereiste meerderheid tijdelijk buiten werking worden gesteld.

Een mooi voorbeeld is een uitspraak van de Rechtbank Noord-Holland (5 augustus 2024). Daar moesten de statuten vóór 1 januari 2025 gewijzigd worden. Door de combinatie van een opkomstvereiste en een meerderheidsvereiste was dat onmogelijk. De rechtbank besloot dat het besluit in de volgende vergadering tóch rechtsgeldig genomen mocht worden, ongeacht de opkomst.

Voorkomen is beter dan genezen

Hoewel de rechter soms een oplossing kan bieden, adviseren wij bij Mols Notariaat om dit soort problemen voor te zijn. Zo kun je in de statuten opnemen dat het opkomstvereiste niet geldt bij een tweede vergadering.

Wij zijn bereikbaar om je vragen te beantwoorden, betrokken bij de uitdagingen van jouw vereniging en bekwaam om mee te denken over een flexibele en toekomstbestendige statutenregeling.

Wil je weten hoe je voorkomt dat jouw vereniging vastloopt bij een statutenwijziging? Neem dan gerust contact op met Mols Notariaat.